Ücretsiz İzin Şartları Nelerdir?

4857 sayılı İş Kanunu Madde 22’de, ücretsiz izin hakkında detaylı bilgiler yer alır. İş kanununa göre ücretsiz izin hem işçinin hakkı, hem de işvereni koruyan bir unsurdur. 

İşveren için iş yükünün azalması halinde işyerini koruyucu bir misyon taşır. İşçi açısından da işçinin yıpranmasını engelleyen bir unsurdur. Ancak uygulamada ücretsiz izin suiistimal edilmeye müsait bir kavramdır. 

Bu yüzden ilgili kanunda ücretsiz izin ile ilgili kapsayıcı hükümler yer almıştır.

Bir işçinin ücretsiz izne ayrılabilmesi için o işyerinde belirli bir süre çalışması gerekmez. Yasadaki gerekli şartların oluşması halinde işe yeni başlayan bir işçi de ücretsiz izin kullanma hakkına sahip olabilir. 

Eğer işveren işçiyi ücretsiz izne ayırmak isterse bu durumu 6 gün içerisinde yazılı olarak işçiye bildirmek zorundadır. İşçinin de bu durumu yazılı olarak kabul etmesi gerekir. Aksi takdirde, işveren zorla bir işçiyi ücretsiz izne ayıramaz. 

İş kanunu madde 22’de: “İşveren, ücretsiz izin teklifini hukuki sonuçlarını anlatarak işçiye yazılı olarak sunmalı ve işçinin de bu ücretsiz izin teklifini 6 işgünü içerisinde yazılı olarak kabul etmesi gerekir. İşçi, bu ücretsiz izin teklifini kabul etmek zorunda değildir. İşçi tarafından atlı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen ücretsiz izin teklifi artık işçiyi bağlamaz ve dolayısıyla işveren işçiyi ücretsiz izne çıkaramaz.”

Denilerek, yukarıda anlattığımız husus açık bir şekilde ifade edilmiştir.

İş kanunu madde 56’ya göre işçi ücretsiz iznini şehir dışında kullanmak isterse, şehir dışında olduğunu ispatlaması gerekir. İşçi şehir dışında iznini geçireceğini  ispat edebilirse, işveren tarafından toplam dört güne kadar izin verilmesi gerekir. 

Ücretsiz izin hakkı tek seferde aralıksız olarak 4 gün olarak belirlenmiştir. Ayrıca iş kanununda özel hallerde de işçiye belirli sürelerde ücretsiz izin verileceği belirtilmiştir. Uygulamada genel olarak özel sektörde 4 gün aralıksız ücretsiz izin verilmesine rastlamaktayız.

Mesela iş kanununun 74. Maddesinin ikinci fıkrasında, annelere özel süt izin süresi verilmesi öngörülmüştür. İlgili kanun maddesinde ilk doğumunu yapan anne için 60 gün, ikinci doğumunu yapan anne için 120 gün, üçüncü ve sonraki doğumlarını yapan anne için 180 günü aşmayacak şekilde ücretsiz izin hakkı öngörülmüştür. 

İşverenin işlerinin kötü gitmesi halinde kanun, işverene ücretsiz izin hakkı vermiştir. İşveren işler düzelene kadar işçiyi belirli bir süre ücretsiz izne ayırabilir. Ancak işçinin tüm sosyal haklarını vermek zorundadır. Ayrıca işçinin ücretsiz izin durumunu kabul etmesi gerekir. 

Özel Sektörde Ücretsiz İzin

İlgili kanunda özel sektörle ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Özel sektörde çalışanlar için en fazla 3 aya kadar ücretsiz izin verilebilmektedir. İşçi bu hakkı kısmen ya da tamamen kullanabilir. Yani tek seferde kullanabileceği gibi parçalar halinde de kullanabilir.

Ücretsiz İznin Geçersiz Olması

Geçersiz ücretsiz izin, işçinin rızası dışında işveren tarafından zorla izne ayrılması durumudur. 

İşveren tarafından ücretsiz izin uygulaması, kanuna ya da kanunda belirtilen mücbir nedenlere dayanmıyorsa geçersiz olacaktır.

İş akdini, ücretsiz izin nedeninden dolayı öne süren işçi, bu iddiasını ispat etmek zorundadır. 

Bu konuda örnek Yargıtay Karar vardır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 19.12.2006 tarihli 2006/1240 Esas ve 2006/33449 Karar Sayılı ilamında: 

“Burada dava konusu olup çözümlenmesi gereken husus davacıya ücretsiz izin verilip verilmediği, başka bir anlatımla davacının işyerinden izinli olarak ayrılıp ayrılmadığıdır. İzne ayrıldığının ispat külfeti davacı işçiye aittir. Davacının 10.6.2004 tarihli iki ay ücretsiz izin verilmesine dair işverene dilekçe verdiği anlaşılmakta ise de, işverenin davacının bu isteğini kabul ettiğine dair yazılı bir belge bulunmadığı gibi tanıklarda bu hususta yeterli bilgi verememişlerdir. Davacı kendisine ücretsiz izin verildiğini kanıtlayabilmiş değildir. Davacının işe devamsızlığı tartışmasızdır. İzin talebi dışında haklı bir nedenle işe devam edemediğini iddia edip kanıtlayabilmiş değildir. Açıklanan nedenlerle davacının izinsiz ve mazeretsiz olarak işyerini terk ettiği anlaşıldığından ihbar ve kıdem tazminatı isteklerinin reddi gerekir. Devamsızlık olgusu taraflarca kabul edilmektedir. Bu konuda ayrıca devamsızlık tutanağının sunulmaması davanın kabulüne gerekçe sayılması doğru değildir.”

Ücretsiz izin ispatının işçiye ait olduğu net bir şekilde ortaya koyulmuştur. 

İşçi ücretsiz izne ayrıldıktan sonra işe başladığında, hakları olduğu gibi devam eder. 

Kamuda Ücretsiz İzin

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 108. Maddesinde, devlet memurlarına yönelik ücretsiz izin hakları detaylı bir şekilde anlatılmıştır. 

108. madde ve devamında:

“A) Memura, 105 inci maddenin son fıkrası uyarınca verilen iznin bitiminden itibaren, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, istekleri üzerine on sekiz aya kadar aylıksız izin verilebilir.

B) Doğum yapan memura, 104 üncü madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmi dört aya kadar aylıksız izin verilir.(2)

C) (Değişik birinci cümle: 29/1/2016 - 6663/7 md.) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi hâlinde memur olan eşlerine, 104 üncü maddenin (A) fıkrası uyarınca verilen sekiz haftalık iznin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca izin kullanılması hâlinde bu iznin bitiminden itibaren, istekleri üzerine yirmi dört aya kadar aylıksız izin verilir. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine yirmi dört aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm hâlinde eşlere kullandırılabilir.

D) Özel burs sağlayan ve bu burstan istifade etmesi için kendilerine aylıksız izin verilenler de dâhil olmak üzere burslu olarak ya da bütçe imkânlarıyla yetiştirilmek üzere yurtdışına gönderilen veya sürekli görevle yurtiçine ya da yurtdışına atanan veya en az altı ay süreyle yurtdışında geçici olarak görevlendirilen memurlar veya diğer personel kanunlarına tâbi olanlar ile yurtdışına kamu kurumlarınca gönderilmiş olan öğrencilerin memur olan eşleri ile 77 nci maddeye göre izin verilenlerin memur olan eşlerine görev veya öğrenim süresi içinde aylıksız izin verilebilir.

E) Memura, yıllık izinde esas alınan süreler itibarıyla beş hizmet yılını tamamlamış olması ve isteği hâlinde memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada kullanılmak üzere, toplam bir yıla kadar aylıksız izin verilebilir. Ancak, (…)(1) olağanüstü hâl veya genel hayata müessir afet hâli ilan edilen bölgelere 72 nci madde gereğince belli bir süre görev yapmak üzere zorunlu olarak sürekli görevle atananlar hakkında bu bölgelerdeki görev süreleri içinde bu fıkra hükmü uygulanmaz.(1)

F) Aylıksız izin süresinin bitiminden önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde, on gün içinde göreve dönülmesi zorunludur. Aylıksız izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen on gün içinde görevine dönmeyenler, memuriyetten çekilmiş sayılır.

G) Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar askerlik süresince görev yeri saklı kalarak aylıksız izinli sayılır.”

İbarelerine yer verilerek, 657 ücretsiz izin kullanma hakları net bir şekilde ortaya koyulmuştur.

657 sayılı devlet memurları kanunu ile ilgili detaylı bilgilere, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=657&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Her türlü soru görüş ve önerileriniz için bizlere, https://www.huseyinkarabag.av.tr/ adresinden ulaşabilirsiniz.