Sınır Dışı (Deport) Kararına İtiraz

Ülkelerin güvenlik ve egemenliklerini koruması söz konusu olduğunda en üst düzeyde önlemler aldıklarını ve bunun devamını sağlamak için son derece hassas uygulamalarının olduğunu bilmekteyiz. Küresel ve ekonomik nedenler, iklimsel krizlerin sebep olduğu göçler doğrultusunda Dünya üzerinde neredeyse her ülkenin yabancı akınına uğradığı, özellikle son yıllarda bu sebeplere bağlı olarak göçmen aldığı bugün yadsınamaz bir gerçek olma özelliğini taşımaktadır. Türkiye de bu konuda yaptırımları olan ülkeler arasında yer almaktadır. Yabancı kişilerin Türkiye’ye alınma ve ülkede kaldıkları sürece korunmalarını sağlama ve ülkeden ayrılma sürecindeki uygulamalara yönelik kararlar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenlenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti güvenlik anlayışına aykırı her yabancı kişiyi ‘sınır dışı (deport) etme’ hakkına sahiptir. Bu şartın koşullarını ve sürecin nasıl işlediğini birkaç ana başlık altında inceleyebiliriz:

Sınır dışı diğer bir ismi ile deport kararı; Türkiye’deki yabancı kişilerin sınır dışı edilmeleri ve haklarında Türkiye’ye giriş yasağı bulunması anlamlarına gelir. Sınır Dışı (deport) kararının bir yabancı hakkında verilmesi demek; o kişinin Türkiye içerisinde kanuna ve ahlaka aykırı davranışlarda bulunması, ülkenin ulusal güvenliği için tehlike arz etmesi, çalışma veya oturma izni olmadığı halde çalışma/oturma faaliyetlerini sürdürmesi sonucunda alınan kararlar demektir.

6458 sayılı Kanun’un 54. Maddesinde yer alan haklarında sınır dışı etme kararı bulunan kişiler şu şekilde sıralanmıştır:

“Kanunun 54 üncü maddesinde yer alan durumlardan birinin veya bir kaçının oluşması durumunda, YUKK’nun 55. maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, valiliğin sınır dışı etme kararı alması zorunludur. Aşağıda sayılanlar YUKK’nun 54. maddesinin birinci fıkrasında yer alan kimseler olup haklarında sınır dışı etme kararı alınır.

1)a)  5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler (m.54/1-a),

b)  Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar (m.54/1-b),

c)  Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar (m.54/1-c),

ç)  Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar (m.54/1-ç),

d)  Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar (m.54/1-d),

e)   Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler (m.54/1-e),

f)  İkamet izinleri iptal edilenler (m.54/1-f),

g)  İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler (m.54/1-g),

ğ)   Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler (m.54/1-ğ),

h)   Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler (m.54/1-h),

ı)   Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler (m.54/1-ı),

k)  Uluslararası koruma başvurusu reddedilenler, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, uluslararası koruma başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilenler, uluslararası koruma başvurusunu geri çekenler, uluslararası koruma başvurusu geri çekilmiş sayılanlar, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra 6458 Sayılı Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar (m.54/1-i),

j)   İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar (m.54/1-j).

k) (Ek: 3/10/2016-KHK-676/36 md. ; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/31 md.) Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler

2)  (Değişik: 3/10/2016-KHK-676/36 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/31 md.) Bu maddenin birinci fıkrasının (b), (d) ve (k) bentleri kapsamında oldukları değerlendirilen uluslararası koruma başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişiler hakkında uluslararası koruma işlemlerinin her aşamasında sınır dışı etme kararı alınabilir.”

6458 sayılı Kanun’un 55. Maddesinde yer alan haklarında sınır dışı etme kararı bulunmayan kişiler, 54 üncü madde kapsamında olsalar dahi hangi koşullarda sınır dışı edilmeyecekleri şu şekilde sıralanmıştır:

“a)  Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar (m.55/1-a),

b)  Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler (m.55/1-b),

c)   Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar (m.55/1-c),

d)   Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları (m.55/1-ç),

e)   Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları (m.55/1-d).

55 inci madde kapsamında olup olmadıklarına ilişkin değerlendirme her yabancı için ayrı ayrı yapılır. Bu yabancıların ülkede kalabilmesi için YUKK’nun 46. maddesi gereği kendilerine insani ikamet izni verilebilecek olup, bu kimselerden belli bir adreste ikamet etmeleri, istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları da istenebilecektir.

Söz konusu durumların sona ermesi hâlinde bu yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınacaktır.”

YUKK (Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu)’nun 54. maddesinde yer alan sebepleri ihlal edenler hakkında uygulanan sınır dışı (deport) etme kararının değerlendirme ve karar aşaması 48 içinde gerçekleşmektedir. Sınır dışı (deport) etme kararı, sebepleri ile beraber hakkında sınır dışı etme kararı bulunan yabancı kişilere veya yasal temsilcisine ya da avukatına bildirilir. Eğer bu kişi herhangi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın gerekçeleri ve itiraz süreci ile ilgili bilgilendirirler. Sınır dışı (deport) etme kararının yetkili kurumu valiliktir. Valilik tarafından alınan bu karar; yabancı kişiyi ülkesine ya da dolaylı yoldan gideceği ülkeye ya da farklı bir üçüncü ülkeye gönderme yetkisine sahiptir.

Yabancı bir kişinin hakkında sınır dışı (deport) etme kararının bulunmasının çeşitli kısıtlayıcı yaptırımları vardır. Süreç, alınan sınır dışı (deport) etme kararının kişinin pasaportuna işlenmesi ve geri kalan seyahatleri boyunca bu kararın karşısına çıkmasıyla devam edeceği için ‘terke davet’ ile kararın pasaportuna işlenmemesi için sunulan bir prosedürdür. Haklarında sınır dışı (deport) etme kararı bulunan yabancılara, sınır dışı (deport) etme kararını belirterek Türkiye’yi terk edebilmeleri için on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınır. Türkiye’yi terke davet edilen yabancı kişiler, kendilerine belirtilen süre içinde ülkeyi terk ederler ise haklarında giriş yasağı kararı alınmayabilir. Ancak bu süre içinde Türkiye’yi terk etmeyen yabancılar ve idari gözetim altına alınırlar.

Yalnızca birtakım yabancı kişiler için bu süreç geçerli değildir:

1. Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
2. Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenler,
3. Sahte belge kullananlar,
4. Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlar veya aldığı tespit edilenler,
5. Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar.

Hakkında sınır dışı (deport) etme kararı bulunanlara, yasal temsilcilerine veya avukatlarına karar bildirilir. Yabancı kişinin, kararın bildirilmesinden itibaren 7 gün içerisinde idari mahkemesine itiraz etme hakkı vardır. İdare mahkemesi itiraza 15 gün içinde cevap verir. Verilen karar kesindir. Hakkında sınır dışı (deport) etme kararı alınan kişi, itiraz sonuçlanmadan sınır dışı edilemez.