Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme

Şikâyet hakkı, gerçekleşen suçun savcılık tarafından soruşturulması veya mahkemece araştırılması için özellikle suçtan zarar gören kişiye bağlı; aynı zamanda şikâyet hakkını, hak sahibinin yalnızca kendisinin kullanabileceği ve istenirse de vazgeçebileceği bir haktır.

Şikâyet kelime anlamı itibariyle hoşnutsuzluk belirten söz ya da davranış veya aktarıldığı bir yazı (belge) anlamına gelir. Hukukta ise şikâyet, bir kişinin bir suç karşısında zarar gördüğünü ilgili kurum ve mercilere resmi bir başvuru ile yaptığı işlem olarak geçmektedir. Bu bağlamda şikâyet yazılı veya sözlü biçimlerde olabilir. Şikâyet sahibi bir kişi olabileceği gibi bir şirket, vakıf, dernek vb. gibi bir tüzel kişi de olabilir. Şikâyet hakkını hak sahibinin kendisi kullanmalıdır, bu hak mirasçılara geçmez. Bazı durumlarda bu durum değişkenlik gösterebilir. Şikâyet sahibi kişi hakkını bizzat kullandıktan sonra vefat ederse, mirasçıları açılan ceza davasına müdahil (katılan) sıfatıyla katılabilirler.

Şikâyet hakkı, savcılığa veya mahkemeye yazılı bir belge olan şikâyet dilekçesi olarak da verilebileceği gibi; polis, jandarma veya savcılığa, valilik, kaymakamlık veya mahkemeye,  beyanda bulunup şikâyetçinin ifade tutanağının düzenlenmesiyle de gerçekleştirilebilir. Yurt dışında yapılan ancak Türkiye’de takibi gerekli şikâyetler için ise elçilik ve konsolosluklar şikâyet yapılabilecek kurumlardır. Şikâyet hakkının resmi bir ifadesi olan şikâyet dilekçesi; şikâyet edenin kimliğini, adresini, iletişim bilgilerini ve olayın açık ve net bir şekilde anlatımını içermelidir. Yine aynı zamanda şikâyet dilekçesinin el veya bilgisayarda yazılmış olması, yazılı veya sözlü bir şekilde sunması fark etmeyecektir.

5271 sayılı CMK’nın 158.maddesinde yer alan “ihbar ve şikâyet” başlığı altında şikâyet yapılabilecek kurumlar şu şekilde belirtilmiştir:

“(1) Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.

(2) Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

(3) Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.

(4) Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

(5) İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir.

(6) (Ek: 15/8/2017-KHK-694/145 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7078/140 md.) İhbar ve şikayet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikayetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173. maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü halinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.

(7) Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçun şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; mağdur açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur.”

Şikâyet süresi, TCK’nın 73.maddesine göre mağdurun ‘fiil’ veya ‘faili’ bilindiğinden veya öğrenmesinden itibaren 6 aydır. Yine TCK 73.maddeye göre 6 aylık hak düşürücü sürenin dolması durumunda suçtan zarar gören veya suçun mağduru olan şikâyet hakkı sahibinin hakkı sona erer. Yalnızca şikâyet hakkına sahip olan kişiler birden fazla ise ve içlerinden biri hak düşürücü olan şikâyet süresini ihmal ederek bu hakkını doldurmuş ise diğer şikâyet hakkı sahipleri bu durumdan etkilenmeyecektir.

Şikâyet hakkı herhangi bir olay veya suç karşısındaki kişiye verilmiş olup; şikâyetten vazgeçme hali de yine kişinin kendisine aittir. Şikâyetten vazgeçme hakkının şikâyet sahibi kişi tarafından kullanılması ile soruşturma son bulur ve davanın seyri süresince soruşturma aşamasında şikâyetten vazgeçme davanın düşmesine sebep olur. Soruşturma süresince şikâyet hakkı her zaman kullanılabileceği gibi, hükmün sonuca bağlanması ile şikâyette bulunulması verilen karar veya cezaya etki etmeyecektir.5237 sayılı TCK’nın 73/4. bendi gereğince; 

“(6) İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173 üncü maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.

(7) Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçu şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; mağdur açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur.”

Şikâyet sahibi kişi birden fazla şüpheli veya sanık hakkındaki şikâyetinden vazgeçerse diğer tüm sanık veya şüphelileri kapsayacak şekilde şikâyetinden vazgeçmiş sayılır. Şikâyet sebebi ile açılan soruşturmanın sona ermesi veya davanın düşerek sonlanması şikâyetten vazgeçmek istemeyen sanığı etkilemediği gibi; şikâyetten vazgeçilmesi durumunda araştırma aşamasında soruşturma sona erecek ve dava düşecektir. Şüpheli kişi veya sanık yapılan bu vazgeçmeyi kabul etmek zorunda olmadığından şikâyetten vazgeçmenin TCK’nin 73.maddesinin 6.fıkrası gereğince, “şikâyetten vazgeçmenin etkilerinin doğurabilmesi,  sanığın kabulüne bağlıdır.” Özetle; şikâyet hakkı, bizzat hak sahibine ait olduğu gibi şikâyetten vazgeçme hakkını da yine hak sahibi kullanır.