Maaş Haczi ve İşverenin Maaş Haczinden Sorumluluğu

Maaş haczi, çalışanın işyerinden almış olduğu ücretinin 1/4‘lük kısmının icra yolu ile kesinti yapılmasıdır. Alacaklı tarafından başlatılan süreç icra müdürlüğünce yapılan haciz işlemleri sonucunda borçlunun çalıştığı işyerine gönderilmektedir.

Maaş haczi, hukukta alacaklının borcunu tahsil edebilmesi için hukuki yola başvurması işlemi olarak yer almaktadır. Borçlu kişinin iş yerinden aldığı maaşın bir kısmına icra yolu ile el konularak borcun tahsil edilmesi sağlanır. Borcu olan kişi ister kamu ister özel sektör çalışanı olsun uygulanan kararlarda hiçbir farklılık bulunmamaktadır.

Maaş haczi aynı zamanda alacaklı kişinin icra takip yoluna başvuruda bulunması üzerine borçlu kişinin; maaş, ikramiye, prim gibi hak ve alacaklılarının haczedilerek icra dairesine ödenmesidir. Maaş haczinin en fazla ¼’i kesilebilmektedir. İşveren tarafından çalışana ödenen kıdem, ihbar tazminatları, yıllık izin ücreti gibi işçinin esas maaşı olmayan ödemeler haczedilebilir. Maaş haczinin gerçekleşemeyeceği durumlar ise; meslek hastalığı, iş kazası sonucu çalışanın kendisine yahut ailesine ödenen yahut ödenecek olan tazminatlar için geçerlidir. Böyle bir durumda maaş haczi yapılamaz. İcra İflas Kanunu 83. maddesinde düzenlendiği üzere İİK Madde 83 – (Değişik: 3/7/1940 - 3890/1 md.) “Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra hacz olunabilir. (Değişik: 12/4/1968 - 1045/1 md.) Ancak hacz olunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”

Özel sektör ya da kamu çalışanı olması maaş haciz işlemlerinde fark etmemektedir. Maaş haczi konulması için borçluya bir icra takibinin açılmış olması ve o icra takibinin bir sonuca bağlanarak kesinleşmesi gerekmektedir. İcra Müdürlüğü belirlenen bir süre olan 90 gün sonunda borcunu ödeyemeyen kişilere son olarak uyarı ihtarı yapmaktadır. Bunun sonucunda borçlu kişiye 7 gün mühlet daha tanınmaktadır. Tanınan bu 7 gün ek sürede içinde borçlu kişi borcunu ödeyemez ise maaşına haciz gelmektedir. Aynı zamanda gecikme faiziyle beraber maaşının 4'te 1'i oranında kesinti yapılmaktadır. Eğer yapılan borç nafakadan ötürü ise haczedilecek olan oran borçlu kişinin nafaka borcuna göre değişiklik göstermektedir.

Maaş haczi, maaş haczi talebinde bulunma tarihine göre sıraya konulmaktadır. Sırada olan haczin kesintisi bitmeden bir sonraki haciz için işlem başlatılmamaktadır. Borçlu kişinin maaşına haciz yapılması için başlatılan icra takibinin sonuçlanmış olması gerekmektedir. İcra dairesi, borçlunun iş yeri bilgileri doğrultusunda borçlunun çalıştığı kuruma bir yazı göndererek kişinin maaşından kesinti yapılmasını istemektedir. İşveren bu aşamada icra dairesinden gelen bu yazıya karşılık iş yerinde çalışanının maaşının ne kadar olduğunu, maaşının üzerinde başka haciz olup olmadığını, eğer haciz var ise kaç tane haciz olduğunu bildirerek bir cevap vermektedir. “İİK’nun 83/2. maddesi uyarınca; aylığın üzerinde haciz bulunması halinde, sonraki haciz sıraya konulur ve önceki haczin kesintisi bittikten sonra kesintiye başlanır…”Özetle işverene ilk bildirilen maaş haczi ilk sırada yer almaktadır.

Maaş haczi uygulamasında işverenin; kanun karşısında hem alacaklı kişiye hem de borçlu çalışana karşı sorumluluk içeren yükümlükleri bulunmaktadır.

Borcu bulunan çalışanın maaş haczi yazısını edinen işveren; bir hafta içerisinde haczin icra işleminin başladığını ve borçlu çalışanın maaşını icra dairesine bildirmekle ve borçlu kişinin maaşından keserek icra dairesine kesilen bu miktarı yatırmakla mükelleftir. İşveren bu sorumluluğu yerine getirmez ise, mahkeme hükmü olmaksızın borçlu çalışanın maaşından kesmediği miktar kadar sorumludur. İşveren aynı zamanda borçlu çalışanın işten ayrılması durumunda bunu icra mahkemesine bildirmek zorundadır. İİK Madde 357 uyarınca; “Yukarıda kayıt edilen alacağın tahsili için borçlunun almakta olduğu maaş veya ücretinin ¼’ünün haczine karar verilmiştir. Karar kapsamında ve İİK’nın 355. maddesi gereğince haczin icra edilip edilmediğinin ve borçlunun almakta olduğu maaş veya ücret miktarının bir hafta içinde bildirilmesi ve borç bitinceye kadar tebligat gereğince haciz olunan miktarın kesilip gönderilmesi, borçlunun maaş veya ücretinde veya memuriyetinde yahut başka bir yerden maaş almayı gerektiren değişiklik olduğu ve hizmetine son verildiği takdirde derhal bildirilmesi, bu madde hükmüne uyulmadığı veya kesilen paralar gönderilmediği takdirde aynı Kanun’un 356. maddesi gereğince bu paraların maaşınızdan veya sair mallarınızdan alınacağının ve ayrıca İİK 357. madde gereğince cezai takibat yapılacağının bilinmesi rica olunur.”

İşverenin maaş haczi için eline geçen yazıyı (müzekkere) açık ve doğru bir biçimde cevaplaması gerekmektedir. Maaş haczi müzekkeresinin tebliğ edildiği tarih itibariyle, çalışan işyerinde çalışmaya devam ediyorsa; çalışanın iş yerinde çalışmaya devam ettiğini, almakta olduğu maaş tutarı ve gerekli kesintinin yapılacağını, başkaca maaş hacizlerinin de olması halinde; çalışanın maaşından gerekli kesintilerin yapılması için sıraya alındığının bilgisini vermesi gerekmektedir. Aksi takdirde maaş haczi konusunda sorumluklarını yerine getirmemiş sayılır ve gerekli yaptırımlar uygulanır.

İşverenin borçlu çalışan hakkında eline geçen maaş haczi yazısı (müzekkere) üzerine çalışanın maaşından yapılacak kesintiyi icra dairesine ödememesi; gerek icra dairesine gerek çalışana karşı sorumluluklar doğurmaktadır. Çalışan ücretinden kesilen miktarın icra dairesine yapılmasını isteyebileceği gibi bunun gerçekleşmemesi durumunda da iş anlaşmasını feshetme hakkına sahiptir. İşveren sorumlu olduğu ödemeyi daha sonra yapsa dahi anlaşmayı bozma halini ortadan kaldırmış olmayacaktır.